Subotica – Srpska prestonica secesije

Subotica je grad u kojem svako može da pronađe nešto za sebe. U njemu će uživati ljubitelji arhitekture, tu do izražaja dolazi multikulturalnost, a u blizini je Palićko jezero pa neće biti razočarani ni oni koji se odluče za kupanje

Subotica se nalazi na krajnjem severu Srbije, a samo deset kilometara je udaljena od mađarske granice. Do drugog grada po broju stanovnika u Vojvodini, iz Beograda se sada stiže auto-putem za manje od dva sata. Blizina Mađarske se u ovom gradu oseti na svakom koraku, što po arhitekturi, što po činjenici da je mađarsko stanovništvo u ovom gradu većinsko. Mađarski jezik ćete najčešće i čuti šetajući ulicama ovog prelepog grada. Nemojte se iznenaditi ako budete imali problema da se sa nekim sporazumete. Sa starijim sugrađanima to sporazumevanje se svodi na kombinovanje mađarskog i srpskog, dok sa mladima možete da se „poslužite“ i engleskim jezikom. Upravo to nam se u ovom gradu i dopalo, jer posle kratke vožnje, bez pasoša, našli smo se u gradu koji nam je stvorio iluziju da se nalazimo u inostranstvu.

Tome svakako doprinosi i izgled ulica i trgova. Jednim od glavnih trgova dominira Rimokatolička crkva Svete Tereze Avilske. Podignuta je u periodu od 1773. do 1797. godine. Sagrađena je u duhu prelaznog barokno-klasicističkog stilskog perioda. Dva visoka dvospratna zvonika dominiraju zapadnom fasadom. Nažalost, ovaj objekat je prilično oštećen, a trenutno se vrše popravke. Dva zvonika počela su da tonu i da postepeno „vuku” crkveni brod svaki na svoju stranu, usled čega je hram pukao po sredini. Ova konstrukcijska greška pojavila se još pre sto godina i od naprsline ona je sada već postala ozbiljna pukotina. Trenutno se vrši ojačavanje osnove specijalnim šipovima, a potom će biti sanirane i pukotine.

Gradska kuća je najveća, a po mnogima i najlepša građevina u Subotici. Podignuta je za dve godine, od 1908. do 1910, ali su vrhunski majstori onog vremena još pune dve godine ukrašavali njene enterijere. Podignuta je po projektu budimpeštanskih arhitekata, u tada vrlo modernom stilu – mađarskoj varijanti secesije. Ukrašena je s bezbroj šara stilizovanog cveta i predstavlja skladan spoj umetnosti i zanata. Visoka je 76 metara, terasa vidikovca je na 45,5 metara, a prostire se na 5.838 kvadratnih metara.

Arhitektonski ukras Subotice su i crkve. Subotičani različitih nacija i vera podizali su ih, negujući i poštujući svoju veru, običaje i praznike, ali su istovremeno ukrašavali ovim lepim objektima grad i davali mu poseban pečat. Na ivici grada su ostaci desetak starih hramova, a prvi monumentalni i veliki crkveni objekti izgrađeni su u 18. veku: Franjevačka crkva, Srpska pravoslavna crkva i Katedrala sv. Tereze. Crkvama je poklonjena posebna pažnja kada je Subotica doživela svoj graditeljski zenit – poslednje decenije 19. i prve decenije 20. veka.

Sinagoga u Subotici se po arhitektonskom rešenju svrstava u najlepše građevine secesije ovog podneblja, a sagrađena je 1902. godine u stilu mađarske secesije. Poseban izgled ovom hramu daju ukrasi, kako na fasadi tako i u unutrašnjosti, u kojima dominiraju vitraži. Iako velikim delom oštećeni, oni i danas čuvaju veštinu i lepotu rada na staklu majstora iz prošlih vremena. Organizacija „World monument watch“ je tri puta zaredom Sinagogu uvrštavala među sto najugroženijih spomeničkih objekata u svetu. Sinagoga je zaštićen spomenik kulture i uspomena na 4.000 subotičkih Jevreja prognanih i ubijenih u logorima u Drugom svetskom ratu.

**Sinagoga u Subotici se po arhitektonskom rešenju svrstava u najlepše građevine secesije, a sagrađena je 1902 godine**

Od objekata u samom centru Subotice neće vam promaći ni Narodno pozorište. Ističe se sa šest korintskih stubova, na centralnom gradskom trgu, izgrađeno je 1853. godine u klasicističkom stilu, po projektu Janoša Skultetija, prvog školovanog subotičkog arhitekte. Prva pozorišna predstava u Subotici odigrana je 1747. godine u franjevačkoj gramatikalnoj gimnaziji, a stalno pozorište otvoreno je u novoizgrađenoj zgradi 1854.

Rajhlova palata, danas zgrada subotičke galerije Likovni susret, jedno je od najraskošnijih zdanja subotičke secesije. Ime je dobila po svom vlasniku i projektantu Ferencu Rajhlu. Ovaj subotički arhitekta budimpeštanske škole zgradu je podigao 1904. kao porodičnu kuću, mada ni on ni njegova porodica nisu dugo živeli u njoj. Zbog bankrota je već 1908. bio prinuđen da je napusti, a njegova palata je potom zajedno s nameštajem i svim umetničkim predmetima prodata na licitaciji.

Naravno, ne morate ceo dan da provedete obilazeći objekte od kulturnog značaja, jer Subotica je, posebno u ovo doba godine, prepun prelepih baštica kafića. Pored toga, možete da posetite i subotički buvljak. Pored domaćih, krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina prošlog veka, postala je meka za kupce i prodavce iz Rusije, Ukrajine, Poljske, Slovačke, Mađarske, Rumunije… Danas je ova pijaca prerasla u tržni centar sa oko 1.600 registrovanih radnji na tezgama i preko 200 lokala. Uz Subotičane i žitelje gotovo svih krajeva Srbije, i dalje joj u pohode redovno dolaze i kupci i prodavci iz Bosne i Hercegovine, odnosno Republike Srpske, Hrvatske i Makedonije.